Henry Hayden is een succesvol schrijver. Tenminste, zo lijkt het. Tot zijn vrouw verdwijnt. InDe waarheid en andere leugens bespeelt de Duitse krimiscenarist Sascha Arango onze rituelen van zelfrechtvaardiging. Filip Huysegems
T atort. Mogen we die Duitse krimiserie ('Oord van de daad') als algemeen bekend beschouwen? Ze loopt al tientallen jaren, trekt miljoenen kijkers per aflevering, en een van de scriptschrijvers is Sascha Arango (54). Hij kreeg wellicht zin in eens iets anders, en nu is zijn eerste papieren krimi uit,De waarheid en andere leugens. Het moet gezegd: wat een uitmuntende krimi.
De spil van het verhaal is Henry Hayden, romanschrijver van beroep. Roem en rijkdom zijn zijn deel. Hij bezit een indrukwekkend landgoed aan zee, rijdt in een Maserati. Hij is getrouwd en ontrouw.
Dan gebeurt het. Zijn minnares, Betty, wordt zwanger. Ze wil dat Henry zijn vrouw verlaat en kiest voor haar en hun toekomstig kind.
Dat komt Henry heel slecht uit. Niet alleen vanwege het te verwachten gedonder thuis. Vooral omdat aan zijn luxeleven prompt een einde zou komen. Want Henry kan helemaal niet schrijven. Het is zijn vrouw Martha die al die succesromans in elkaar steekt. Als hij haar opzijschuift, zou zijn frauduleuze schrijverscarrière zo instorten. Weg roem, weg welstand, weg Italiaanse sportwagen.
Wat denkt een man op zo'n moment? Henry denkt: het handigste zou zijn, als Betty verdween. Hij beraamt een plan. Maar dan verdwijnt, onverwacht genoeg, zijn vrouw Martha.
Nagelbijten
Dit is geen boek in de aloudeTatort-traditie. We volgen niet de commissaris die de dader zoekt, nee, we vergezellen van meet af aan Henry, en vragen ons nagelbijtend af of hij geklist zal worden. Wat een verschrikkelijke man is dat. Een leugenaar, opportunist, manipulator. Charmant, dat ook, en wellevend en sympathiek, en genereus op het juiste moment. Want hoe doortrapt hij ook is, je kunt hem niet haten. Jazeker, ze bestaan, dat soort types, en het pleit voor Arango's vakmanschap als schrijver dat hij ons daar helemaal in meeneemt.
Verschillende keren staat Henry op het punt om klare wijn schenken: aan zijn vrouw, aan zijn minnares, aan zijn uitgever. Maar telkens snijdt hij zichzelf de pas af met een snelle smoes. 'Hij zou nu naar huis rijden en leugens door waarheid vervangen. Eindelijk alles vertellen, nietsontziend, inclusief alle lelijke details, nou ja, misschien niet alle, maar toch het wezenlijke.' Klinkt dat herkenbaar? Loont het wel om eerlijk te zijn? Die vraag, plus alle rituelen der zelfrechtvaardiging, daar gaat dit boek over.
Henry gebruikt het begrip waarheid als een werkinstrument: hij verkoopt voor 'waar' wat zijn belangen dient. Commissaris Jenssen, die onraad ruikt, beschouwt pas als 'waar' wat met feiten bewezen kan worden. Dat is een schroomvollere, maar tactisch zwakkere positie tegenover de gewiekste Henry.
Op een andere flank wordt Henry belaagd door een gewezen klasgenoot. Die herinnert zich Henry als pester en dief, en hij is vastbesloten hem als nepschrijver te ontmaskeren.
Musil
De waarheid en andere leugens is geen duistere, mistroostige krimi in de regen. Integendeel, dit is een vermakelijk verteld verhaal dat zich afspeelt onder de zon, en waar een vleugje satire doorheen waait. 'Populariteit wordt maar al te vaak met belangrijkheid verwisseld' lezen we, en we zien hoe mensen met sterrenstatus blijkbaar alles gedaan krijgen. Arango strooit hier en daar, voor de liefhebbers, wat letterkundige geintjes in het rond. Hoofdstuk 21, bijvoorbeeld, opent krek hetzelfde als Musils klassiekerDe man zonder eigenschappen. Is glibberige Henry, een en al façade, ook niet zo'n man zonder eigenschappen?
Het verhaal heeft ook een licht magische glans, die je ontdekt als je tussen de lijnen peutert. De trouwe, inbrave huishond Poncho wordt een symbolische verdubbeling van de verdwenen Martha. Wanneer Henry Martha's schim meent te zien, vindt hij nadien alleen 'afdrukken van Poncho's grote poten', en op verschillende plaatsen staat het signaalzinnetje: 'De hond wist alles.'
Dan is er nog de marter die zich op zolder schuilhoudt (en op de cover van het boek prijkt). Henry's pogingen om het dier te verdelgen draaien op niets uit, want het listige beest is hem altijd te snel af. Het is de veruitwendiging van de heimelijkheid die in Henry's eigen hart woont - en waar hij evenmin grip op krijgt.
Henry mag dan de spil zijn van de vertelling, de sleutelfiguur is Martha. Zij heeft de gave om de waarheid te zien. In één oogopslag heeft ze mensen door. 'Elke keer als Henry na een slippertje naar huis kwam, las Martha de röntgenfoto's van zijn slechte geweten.' Die trefzekere intuïtie gebruikt ze niet om anderen klem te zetten - haar mededogen met andermans feilbaarheid is haast bovenmenselijk. Henry daarentegen is categoriek: wie gelooft in het goede in de mens wordt daarvoor gestraft.
Maar ook wie liever rechtdoor leest, en geen boodschap heeft aan al die extra's en zijpaden, zal een fijne tijd beleven metDe waarheid en andere leugens. Moord, verdwijning, overspel, misleiding, oplichterij - de gebeurtenissen zijn heftig en ten bate van het boek dramatisch ingedikt, maar de kern is menselijk, al te menselijk: dat we o zo graag die versie van de waarheid verkopen die ons het beste dient.
SASCHA ARANGO
De waarheid en andere leugens.
Vertaald door Goverdien Hauth-Grubben, Signatuur, 288 blz., 19,95 ? (e-boek 9,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'Die Wahrheit und andere Lügen'.
De auteur: bekroond scenarist van Duitse misdaadseries, auteur van hoorspelen en toneelstukken. Debuteert als romanschrijver.
Het boek: de vrouw (en ghostwriter) van een frauduleuze schrijver verdwijnt. Loont het om eerlijk te zijn?
ONS OORDEEL: vermakelijk vertelde, licht magische, maar vooral uitmuntende krimi.
¨¨¨¨è
Filip Huysegems ■
Verberg tekst